Depresja lekooporna może dotykać nawet 30-40% pacjentów. Dowiedz się, kiedy możliwe jest jej zdiagnozowanie i jak przebiega leczenie depresji opornej na farmakoterapię. W artykule proponujemy różne formy wsparcia dla osoby chorej.
Depresja lekooporna, określana także jako TRD (treatment resistant depression) to depresja, podczas której nie zaobserwowano u pacjenta pożądanej poprawy pomimo zastosowania farmakoterapii. Stan pacjenta nie ulega poprawie i objawy depresji nie ustępują pomimo podawania w odpowiedniej dawce i przez wskazany czas, co najmniej dwóch różnych farmaceutyków przeciwdepresyjnych.
Innymi słowy, depresja lekooporna to depresja oporna na leczenie farmaceutyczne. Jej mianem określa się również depresję, która nie reaguje na oddziaływania terapeutyczne, takie jak psychoterapia indywidualna lub grupowa. Szacuje się, że w Polsce cierpi na nią nawet 600 tys. pacjentów. Wśród przyczyn depresji lekoopornej wymienia się nieprawidłowości w neuroprzekaźnictwie, zmiany w strukturze mózgu, czynniki genetyczne oraz przewlekłe stany zapalne.
Depresja lekooporna, w przeciwieństwie do innych rodzajów depresji, jest zaburzeniem, w którym leczenie farmakologiczne nie przynosi oczekiwanych rezultatów. Objawy nie ustępują lub ulegają niewielkiemu tylko zmniejszeniu. Pacjent z depresją lekooporną nie doświadcza remisji choroby pomimo stosowania leków przeciwdepresyjnych w optymalnie dobranej dawce i przez odpowiednio długi czas.
Inne rodzaje depresji (np. depresja sezonowa czy depresja poporodowa) charakteryzują się poprawą stanu pacjenta po wdrożeniu farmakoterapii. Różnice występujące w przebiegu depresji opornej na leczenie farmakologiczne obejmują zatem reakcję pacjenta na leczenie, nie zaś występujące symptomy.
Objawy depresji lekoopornej są bardzo podobne lub takie same jak w podstawowej postaci tej choroby. Należą do nich:
Co jednak istotne, u pacjentów z depresją lekooporną częściej dochodzi do przedłużających się pobytów w szpitalu. Są one związane próbami doboru odpowiednich leków przeciwdepresyjnych.
Niestety, konsekwencją tego bywa całkowite wyłączenie pacjenta z życia społecznego i zawodowego. U osób z dużą depresją lekooporną aż siedmiokrotnie wzrasta ryzyko popełnienia samobójstwa.
Diagnozowanie depresji lekoopornej jest procesem skomplikowanym. U pacjentów może bowiem wystąpić tzw. rzekoma lekooporność. To sytuacja, w której leczenie farmakologiczne depresji nie przynosi oczekiwanych efektów, ponieważ dawka leku przeciwdepresyjnego jest nieprawidłowo dobrana lub pacjent przyjmuje przypisane leki niezgodnie z zaleceniami lekarza.
Rzekoma lekooporność depresji, nazywana także pseudo-opornością, może wystąpić także w sytuacji, gdy:
Aby więc prawidłowo zdiagnozować depresję lekooporną, należy przede wszystkim wnikliwie poznać historie medyczną pacjenta. Dopiero wówczas, gdy spełnione zostaną określone warunki, mówić można o depresji opornej na leczenie farmakologiczne.
Aby możliwa stała się diagnoza depresji lekoopornej, spełnione muszą być kryteria dotyczące rodzaju stosowanych leków, czasu ich przyjmowania oraz przestrzegania przez chorego zaleceń lekarskich.
Kryteria diagnozy depresji opornej na leczenie farmakologicznej obejmują:
Spełnienie wymienionych wyżej warunków oraz pogłębiona wiedza na temat historii leczenia danego pacjenta stanowi podstawę postawienia diagnozy depresji lekoopornej. Warto jednak przypomnieć o istotnym w procesie diagnozowania wykluczeniu innych przyczyn braku skuteczności leczenia farmakologicznego depresji. Są nimi między innymi współwystępujące zaburzenia psychiczne lub zaburzenia somatyczne wpływające na działanie układu nerwowego.
Leczenie depresji lekoopornej może opierać się na różnych rozwiązaniach – wciąż bowiem stanowi ono wyzwanie dla specjalistów zdrowia psychicznego. Wśród sposobów leczenia depresji lekoopornej wymienić należy farmakoterapię oraz oddziaływania psychoterapeutyczne.
Farmakoterapia w leczeniu depresji lekoopornej może polegać na stosowaniu u pacjentów różnych klas leków antydepresyjnych lub ich łączeniu. Podczas leczenia włączane są także leki z innych grup, jak np. leki przeciwlękowe, przeciwpsychotyczne lub stabilizujące nastrój.
Inną, nowoczesną opcją leczenia depresji lekoopornej jest terapia esketaminą. Jest ona dodawana do leku przeciwdepresyjnego i przyjmowana donosowo. W przeciwieństwie do klasycznych leków na depresję, działanie cząsteczki pojawia się już po kilku godzinach od jej przyjęcia. Esketamina dostępna jest w ramach programu lekowego i podaje się ją w warunkach ambulatoryjnych.
Leczenie depresji lekoopornej może opierać się także na metodach neurostymulacji mózgu. Zalicza się do nich m.in. przezczaszkową stymulację impulsową (TPS), przezczaszkową stymulację magnetyczną (rTMS), a także stymulację nerwu błędnego (VNS).
Co jednak istotne, spersonalizowane podejście do leczenia depresji lekoopornej zakłada integracje różnych metod leczenia wraz z uwzględnieniem profesjonalnego wsparcia terapeutycznego.
Psychoterapia w leczeniu depresji lekoopornej odgrywa kluczową rolę. To dzięki oddziaływaniom psychoterapeutycznym łatwiejsze dla pacjenta staje się radzenie sobie z długotrwałymi stanami depresyjnymi i ich społeczno-zawodowymi konsekwencjami. Psychoterapia pozwala także zrozumieć mechanizmy depresji oraz czynniki, które mogą podtrzymywać jej objawy.
Praca terapeutyczna w nurcie psychoterapii poznawczo-behawioralnej z osobą dotkniętą depresją lekooporną pozwala m.in. zmianę negatywnych schematów myślenia. Wyzwania związane z codziennym funkcjonowaniem pacjenta zarządzane są w bardziej efektywny sposób. CBT uczy technik radzenia sobie z nawrotami choroby oraz strategii aktywizacji behawioralnej. Rozwija także umiejętności radzenia sobie ze stresem i nieprzyjemnymi emocjami.
Udzielanie wsparcia osobom z depresją lekooporną wymaga wieloaspektowego podejścia. Obejmuje ono zarówno pomoc specjalistyczną, jak i wsparcie społeczne. Istotnym elementem powrotu do zdrowia osób z depresją lekooporną są także ich własne działania samopomocowe i styl życia.
Wspomniana pomoc specjalistyczna obejmuje psychoterapię, farmakoterapię, konsultacje psychiatryczne, pobyty na oddziałach dziennych oraz hospitalizacje. Natomiast wsparcie społeczne dla osoby cierpiącej na depresję opierać się może zarówno na kontakcie ze swoją rodziną i przyjaciółmi, jak również obejmować inne formy wsparcia udzielane np. przez organizacje pomocowe (takie jak np. Telefon Zaufania dla Osób w Kryzysie).
Wsparciem społecznym dla osób chorych na depresję lekooporną stają się m.in. specjalne Grupy Wsparcia. Spotkania z innymi osobami dotkniętymi zaburzeniami depresyjnymi pomagają pacjentowi budować poczucie akceptacji i wspólnoty.
Elementem zwiększającym skuteczność leczenia depresji lekoopornej są również działania samopomocowe pacjenta. Można zaliczyć do nich m.in. psychoedukację i próby zrozumienia mechanizmów swojej choroby, wdrożenie nawet niewielkiej, ale regularnej aktywności fizycznej czy stosowanie technik relaksacyjnych redukujących napięcie i stres.
Niezwykle istotne podczas leczenia depresji opornej na farmakoterapię jest, by bliscy osoby chorej potrafili okazywać jej cierpliwość, zrozumienie i wsparcie emocjonalne. Dla pacjenta bardzo ważne jest poczucie akceptacji jego osoby i choroby, która go dotknęła.
Obecność drugiego człowieka staje się w okresach nawrotu depresji nieocenionym wsparciem – zwłaszcza, jeśli podejmowano już wiele prób leczenia i nie przynosiły one zadowalających efektów.
Umów się na wizytę