„Uzależnieni i uzależnienia stanowią element naszego kulturowego krajobrazu i słownika. Wszyscy wiemy, kim są – albo tak nam się wydaje”.
Gabor Maté.
W książce „Bliskie spotkania z uzależnieniem” zawarta jest definicja uzależnienia wypracowana przez specjalistów w 2001 r. Brzmi ona: uzależnienie to: chroniczna choroba neurobiologiczna (…) charakteryzująca się jednym lub kilkoma z wymienionych zachowań: niekontrolowane zażywanie substancji, kompulsywne zażywanie, używanie pomimo wyniszczenia, głód narkotykowy.
Czy to wszystko? Czy ta definicja jest pełna? Autor zwraca nam uwagę, że choć definicja ta jest użyteczna, to aby w pełni zrozumieć proces uzależniania, powinniśmy spojrzeć na niego nieco szerzej. Wprawdzie uzależnienie ma cechy choroby, jednak nie da się go wyjaśnić jedynie przez model choroby. Czy zatem możemy wyodrębnić czynniki, które niezbicie będą świadczyć o tym, że dana osoba jest uzależniona? Wydaje się, że tak, i są to:
Analizując te kryteria, możemy zauważyć, że wyłania się z nich podstawowy model uzależnienia się, który może zaistnieć na wiele sposobów i dotyczyć różnych nawyków. Równie obejmuje on uzależnienia od substancji, takich jak: narkotyki, nikotyna, czy alkohol, jednak również uzależnienia behawioralne: pracoholizm, seksoholizm, zakupoholizm itp.
Podane definicje uzależnienia nie zawierają w sobie takich pojęć jak „wzrost tolerancji”, czy „syndrom odstawienia”. Dlaczego?
Wzrost tolerancji jest to zjawisko polegające na tym, że nasz organizm przyzwyczaja się do danej substancji i aby osiągnąć pożądany efekt musimy brać jej coraz więcej, np. wzrost tolerancji na środki przeciwbólowe. Jednak, choć wzrost tolerancji jest cechą wielu uzależnień, nie musi wystąpić, abyśmy mogli mówić o uzależnieniu. Dobrym przykładem jest osoba uzależniona od alkoholu, która od kilku lat wypija raz w tygodniu np. w każdą sobotę, określoną dawkę alkoholu –
sławne 2-3 piwa.
Podobnie jest z syndromem odstawienia. Może być związany z uzależnieniem – najbardziej jaskrawym przykładem jest syndrom odstawienia, jaki występuje po narkotykach. Opiaty, takie jak: morfina czy heroina, po odstawieniu wywołują syndrom odstawienia, który objawia się: wymiotami, biegunką, pocenie, się, bólem, osłabieniem, lękiem, nienaturalnym pobudzeniem i obniżonym nastrojem. Jednak odstawienie niektórych leków również może wywołać syndrom odstawienia, choć nie wywołały one uzależnienia. Co oznacza, że sam syndrom odstawienia nie jest wskaźnikiem uzależnienia, uzależnieniu możemy mówić wtedy, gdy występuje również głód i nawroty.
O czym jeszcze warto pamiętać?
Choć jednym z głównych objawów uzależnienia jest kompulsywne zachowanie, nad którym nie mamy kontroli, to nie wszystkie kompulsywne zachowania są uzależnieniami. Dobrym przykładem są osoby z zaburzeniami obsesyjno-kompulsywnymi. One również nie mają zaburzoną kontrolę i nie mogą zerwać ze swoimi zachowaniami. Gdzie więc tkwi różnica? Osoby te nie odczuwają głodu związanego z uzależnieniem oraz nie czerpią przyjemności ze swojej kompulsji.
Co zatem jest istotą uzależnienia?
Gabor Maté wyjaśnia nam, że jest coś, co możemy nazwać „zależnością”. Patrząc z boku na osobę uzależnioną, mamy wrażenie, że zachowuje się ona tak, jakby od substancji czy zachowania uzależniającego nie tylko zależało jej dobre samopoczucie, ale wręcz życie. Potrafi naprawdę dużo zrobić i wiele poświęcić w imię pogoni za uzależnieniem: pieniądze, zdrowie, relacje z innymi, ale też reputację, czy zaufanie. O takim zachowaniu mówimy wręcz „staczanie się”.
Tu może pojawić się pytanie: czy to niektóre substancje mają tak ogromną moc uzależniania?
Na to pytanie postaramy się odpowiedzieć w następnym odcinku naszego cyklu.
Umów się na wizytę