Depresja endogenna to jedna z najcięższych postaci depresji, wynikająca z wewnętrznych zaburzeń biochemicznych mózgu, a nie zewnętrznych czynników stresowych. Osoby na nią cierpiące często doświadczają głębokiego smutku, utraty energii i zainteresowań, mimo braku wyraźnych przyczyn. Jakie są sposoby leczenia tej choroby i kiedy można postawić diagnozę depresji endogennej?
Depresja endogenna, czyli wewnątrzpochodna, to depresja, której przyczyny są głównie biologiczne i wynikające z zaburzeń neuroprzekaźnictwa w mózgu. Depresja endogenna pojawia się niezależnie od sytuacji życiowej i czynników zewnętrznych, takich jak trudne doświadczenia, stres czy odrzucenie.
Oznacza to, że depresja endogenna może pojawić się u osób, które wiodą obiektywnie satysfakcjonujące życie i nie doświadczyły przykrych czy traumatycznych przeżyć. Trudno jest więc uchwycić i zidentyfikować przyczynę ich obniżonego nastroju czy rosnącej niechęci do życia. Endogenna depresja to więc w pewnym stopniu depresja bez powodu, który można jasno wskazać.
Różnice między depresją endogenną (wewnątrzpochodną) a depresją egzogenną (zewnątrzpochodną) wynikają przede wszystkim z ich podłoża. Przyczyny depresji endogennej można określić jako biologiczne, wynikające z reakcji chemicznych zachodzących w mózgu osoby chorej. Podczas depresji endogennej dochodzi bowiem do zaburzeń neuroprzekaźników, takich jak serotonina, dopamina i noradrenalina.
Natomiast depresja egzogenna to depresja związana z określonymi wydarzeniami w życiu, które mogą się przyczynić do jej rozwoju. Jej podłożem są czynniki zewnętrzne, takie jak stres, traumatyczne przeżycia czy utrata bliskiej osoby. Są to główne wyzwalacze egzogennej depresji.
Inne różnice między depresją endo- i egzogenną dotyczą ich przebiegu. W depresji egzogennej jest on łagodniejszy. Wynika to głównie z faktu, że po ustąpieniu czynnika zewnętrznego lub rozwiązaniu przez pacjenta jego problemów, objawy depresji mogą ustąpić samoistnie. Natomiast w depresji endogennej o wiele trudniej uporać się z nieprawidłowym funkcjonowaniem układu nerwowego, gdy przyczyny depresji są biologiczne.
Depresja endogenna bywa często mylona z innymi zaburzeniami nastroju ze względu na podobieństwo jej objawów, np. do depresji egzogennej (reaktywnej) lub choroby afektywnej dwubiegunowej (ChAD).
Epizod depresyjny w depresji endogennej oraz depresja w ChAD mogą objawiać się praktycznie w ten sam sposób. Jeśli u pacjenta nie wystąpił jeszcze epizod manii lub hipomanii, depresja endogenna i dwubiegunowa mogą być błędnie zdiagnozowane.
Ponadto, dystymia to kolejne zaburzenie nastroju, którego objawy pokrywają się z objawami depresji endogennej. Dystymia jest trudna do zdiagnozowania ze względu na fakt, że pacjenci potrafią latami funkcjonować z obniżonym nastrojem i niezdolnością do odczuwania przyjemności nim dojdzie do rozwoju pełnoobjawowego epizodu depresyjnego.
W niektórych przypadkach depresji endogennej dominującymi objawami nie jest jednak obniżony nastrój i smutek, a niepokój i napięcie oraz lęk. Może to prowadzić do błędnej diagnozy zaburzeń lękowych, które często współwystępują z depresją o podłożu biologicznym.
Przyczyny depresji endogennej mają podłoże biologiczne i genetyczne. Pojawia się ona w odpowiedzi na zaburzenia neuroprzekaźników, które odpowiadają za regulację nastroju. Niedobór serotoniny, dopaminy i/lub noradrenaliny w mózgu odpowiada za obniżony nastrój, brak motywacji, problemy ze snem czy apatię.
Co istotne, skłonność do depresji endogennej może być dziedziczna i mieć podłoże genetyczne. Warto więc ustalić z pacjentem, czy w rodzinie występowały już epizody depresyjne.
Depresja endogenna może rozwinąć się także w przypadku nieprawidłowej aktywności osi podwzórze-przysadka-nadnercza. Chroniczny, przewlekły stres prowadzi do nadmiernej produkcji kortyzolu, który zakłóca jej prawidłowe działanie.
Wiele badań wskazuje również na podłoże zapalne w depresji jako istotny czynnik w jej patogenezie. Stan zapalny w organizmie może obniżać poziom serotoniny, ograniczać zdolność neuronów do regeneracji, a także prowadzić do strukturalnych zmian w mózgu. Cykloidy prozapalne mogą bowiem wpływać na funkcjonowanie mózgu i neuroprzekaźnictwa serotoninergiczne, dopaminergiczne i glutaminergiczne.
Objawy depresji endogennej nie różnią się znacząco od objawów depresji zewnątrzpochodnej, mogą być jednak bardziej nasilone.
Objawy osiowe depresji endogennej to:
Mogą one przybierać różną formę. Najczęściej są nimi:
Nieleczona depresja endogenna może prowadzić do szeregu poważnych konsekwencji zdrowotnych. Długoterminowym skutkiem funkcjonowania z depresją endogenną jest m.in. pogorszenie się funkcji poznawczych. U osoby chorej zaczynają występować trudności z koncentracją, pamięcią, podejmowaniem decyzji czy logicznym myśleniem. Nieleczenie depresji endogennej może także zwiększać ryzyko choroby Alzheimera i demencji w późniejszym wieku.
Jak wiemy, depresja zwiększa podatność na choroby serca, nadciśnienie tętnicze, cukrzycę typu 2, a także choroby zapalne i autoimmunologiczne. Ponadto, brak leczenia w przypadku zaburzeń depresyjnych prowadzi często do chronicznej bezsenności, nadmiernej senności lub przewlekłego zmęczenia.
Innymi konsekwencjami nieleczenia depresji endogennej jest rozwój uzależnień. Chorzy w celu łagodzenia objawów depresji często sięgają po alkohol, narkotyki lub leki przeciwbólowe. Brak leczenia depresji endogennej wiąże się także z większym ryzykiem podejmowania prób samobójczych.
Diagnoza depresji endogennej najczęściej rozpoczyna się od dokładnego wywiadu przeprowadzonego przez psychiatrę lub psychologa klinicznego. Zagadnienia poruszane podczas rozmowy dotyczą nastroju, zdolności do odczuwania przyjemności, poziomu energii, snu, apetytu czy występowania zaburzeń psychicznych w rodzinie.
Diagnozowanie depresji endogennej opiera się na klasyfikacjach DSM-5 (Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego) lub ICD-11 (Światowej Organizacji Zdrowia). Objawy doświadczane przez pacjenta powinny utrzymywać się przez co najmniej dwa tygodnie i wpływać na jego codziennego funkcjonowanie. Istotne jest także rozróżnienie, czy depresja ma charakter reaktywny (jest odpowiedzią na trudne doświadczenia), czy też jest depresją endogenną, która wynika z wewnętrznych zaburzeń neurochemicznych.
Wśród narzędzi umożliwiających ocenę nasilenia objawów depresyjnych należy wymienić m.in. Skalę Depresji Becka (BDI), Skalę Depresji Montgomery’ego i Asberga (MADRS) oraz Inwentarz Depresji Hamiltona (HAM-D).
Ważną kwestią podczas diagnozy depresji endogennej jest wykluczenie innych przyczyn doświadczanych objawów. Lekarz może zlecić badanie krwi lub badanie poziomu hormonów, aby wykluczyć np. niedoczynność tarczycy, niedobory witamin czy choroby neurologiczne.
Leczenie depresji endogennej obejmuje terapię farmakologiczną oraz psychoterapię. Biologiczne podłoże choroby sprawia, że kluczowy element w poprawie funkcjonowania pacjenta stanowią leki przeciwdepresyjne.
Farmakoterapia powinna trwać co najmniej 6-12 miesięcy, a w przypadku depresji nawracającej nawet kilka lat. Aby jednak leczenie depresji endogennej było kompleksowe i efektywne, zaleca się połączenie przyjmowania leków oraz rozpoczęcie psychoterapii. Okazuje się ona pomocna w radzeniu sobie z objawami i zapobieganiu nawrotom choroby.
Najlepiej przebadaną i najczęściej stosowaną formą terapii depresji jest terapia poznawczo-behawioralna. Skupia się ona na zmianie negatywnych myśli i zachowań, które mogą utrzymywać epizody depresyjne.
Głównymi technikami psychoterapeutycznymi w nurcie CBT są:
Niezwykle istotne w udzielaniu wsparcia osobie z depresją endogenną, jest ofiarowanie jej swojej obecności i cierpliwości. Ze względu na biologiczne podłoże depresji endogennej, jej diagnoza może być trudna do zrozumienia i zaakceptowania zarówno dla samej osoby chorej, jak i jej otoczenia.
Ważnym elementem wsparcia osoby z depresją endogenną jest zachęcanie jej do podjęcia, a następnie kontynuowania profesjonalnego leczenia, opartego zarówno na farmakoterapii, jak i psychoterapii. Rodzina i przyjaciele mogą również pomóc choremu w zorganizowaniu pobytu w ośrodku terapeutycznym, takim jak Sensica. Objęcie kompleksową opieką osoby chorej na depresję endogenną jest procesem, w którym uczestniczyć powinni zarówno jej bliscy, jak i specjaliści zdrowia psychicznego.
Umów się na wizytę